Adli Tatil Nedir?

Modern hukuk düzenlerini benimseyen devletlerde çalışan vatandaşların temel hak ve hürriyetlerinden biri dinlenme hakkıdır. Çalışanlar; aileleri ve sevdikleriyle vakit geçirmek, çalışmanın verdiği yorgunluktan arınmak, temel insani fonksiyonlarını hakkıyla yerine getirmek ve tatile ayrılarak zihnen rahatlamak amacıyla dinlenme hakkına sahiptir.

Milli ve dini bayramların dışında çalışma hayatına dahil kişilerin, çalışma gruplarına göre tanınmış özgü dinlenme dönemlerine günlük hayatta sıkça rastlanmaktadır. Eğitim görevlileri yaz tatilleri ve ara tatillerde, memurlar ve işçi sınıfı yıllık izinlerinde, hukuk mesleklerini icra eden kişiler ise adli tatil adı verilen zaman diliminde dinlenme hakkından faydalanırlar. 

Adli Tatil Ne Demek?

Adli tatil, kanunda belirlenen süre boyunca kural olarak mahkemelerin ve hukuk çalışanlarının faaliyetlerine ara verdiği tarihlere verilen isimdir. Adli tatil içerisinde hukuki işlerin yapılmaması kural, yapılan işler ise istisnai ve aciliyeti olan işlerdir.

Bu tatil ile hukuk alanında çalışan avukatların, hakimlerin, savcıların, adliye memurlarının ve her türlü hukuk çalışanının dinlenebileceği, iş stresinden uzak olabilecekleri bir sürenin var olması hedeflenmektedir. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Adli Tatil başlıklı üçüncü ayrımı, anılan süreç ile ilgili yasal düzenlemeleri gerçekleştirmektedir. Adli tatil tarihleri, anılan kanunun 102. maddesinde yer alan ‘’Adli tatil, her yıl yirmi temmuzda başlar, otuz bir ağustosta sona erer. Yeni adli yıl bir eylülde başlar.’’ hükmü ile belirlenmiştir. 

Adli Tatil Ne Zaman Başlar ve Biter?

Adli tatil, diğer çalışan gruplarının tatil zamanları gibi her yıl değişen tarihlerde başlayıp bitmez. Her yıl aynı tarihte başlayan ve aynı tarihte biten adli tatil, yaz döneminde mahkemelerin ve hukuki işlerin kural olarak devam etmediği bir süre olarak karşımıza çıkmaktadır.

Her takvim yılının 20 Temmuz gününde başlayan adli tatil, 1 Eylül tarihine kadar devam eder. Bu süre boyunca istisnai işler, bir diğer deyişle aciliyeti olan adli görevler haricindeki işler görülmez. Hakimler ve savcılar, nöbetçi olanlar hariç izne ayrılır. Görülmesi zorunlu ve ehemmiyetli olan işler için ise nöbetçi yargı makamları görev yapar. 

Adli Tatilin Sürelere Etkisi

Hukuki işlerin neredeyse tamamı, belirli sürelere ve usul kurallarına sıkı sıkıya bağlanmıştır. İleriye sürülecek pek çok hak, alacak ve şikayet; yasal düzenlemeler vasıtası ile hak düşürücü sürelere ve zamanaşımına tabi tutulmuştur. Bununla birlikte soruşturma ve kovuşturma aşamalarında da taraflarca veya yargı makamınca gerçekleştirilecek işlemlerin belirli süreleri bulunmaktadır.

Adli tatil süre bakımından bu sebeple önemli etkilere sahiptir. Adli tatile tabi olmayan işler bakımından süre anlamında adli tatil herhangi bir sonuç doğurmaz. Fakat adli tatil süresinde görülmeyen dava ve işlere ilişkin süreler, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 104. maddesinde yer alan ‘’Adli tatile tabi olan dava ve işlerde, bu Kanunun tayin ettiği sürelerin bitmesi tatil zamanına rastlarsa, bu süreler ayrıca bir karara gerek olmaksızın adli tatilin bittiği günden itibaren bir hafta uzatılmış sayılır.’’ hükmü uyarınca adli tatilin bitimi itibariyle bir hafta uzar. Örneğin, adli tatilden önce gerekçeli kararı taraflara tebliğ edilen ve adli tatile görülen işlerden olmayan bir dosyanın istinaf edilmesi için verilen sürenin 4 Temmuz itibariyle bitiyor olması, ilgili sürenin 1 Eylül itibariyle bir hafta uzayacak olması anlamına gelir. 

Adli Tatilde Hangi İşler Görülebilir?

Adli tatilde görülen davalar konusu ise hem taraf vekillerince hem de tarafların bizzat kendilerince, büyük mağduriyetlerin engellenmesi adına önemle incelenmelidir. Adli işlerin askıya alındığı tatil süresinde görülen işlerin kural olarak acil ve ehemmiyetli olması, ertelenmesi halinde tarafların ve kamu düzeninin bundan olumsuz etkilenecek olması gerekir.

Adli tatilde görülecek işler, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 103. maddesinde sayılmıştır. Yasada sayılan bu işler dışında herhangi bir hukuki iş, adli tatil adı verilen ara dönemde görülmez ve süreleri adli tatile denk gelen işlerin son günleri, adli tatilin bitiş tarihi itibariyle bir hafta ertelenir. Adli tatilde görülecek hukuki işler şu şekilde sıralanmıştır: 

İhtiyati tedbir, ihtiyati haciz ve delillerin tespiti gibi geçici hukuki koruma, deniz raporlarının alınması ve dispeçci atanması talepleri ile bunlara karşı yapılacak itirazlar ve diğer başvurular hakkında karar verilmesine dair hukuki işler,

Nafaka, soybağı, velayet ve vesayete ilişkin aile kurumunu ilgilendiren her türlü hukuki işe dair verilecek kararlar, dava ya da işler,

Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi işleri veya davaları,

Hizmet akitleri ve iş sözleşmeleri dolayısıyla işçilerin açtıkları davalar,

Ticari defterlerin kaybından dolayı kayıp belgesi verilmesi talepleri ile kıymetli evrakın kaybından doğan iptal işleri,

İflas ve konkordato ile sermaye şirketleri ve kooperatiflerin uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırılmasına ilişkin işler ve davalar,

Adli tatilde yapılmasına karar verilen keşifler,

Tahkim hükümlerine göre, mahkemenin görev alanına giren dava ve işler,

Çekişmesiz (tek taraflı) yargısal işler,

Kanunlarda ivedi olduğu belirtilen veya taraflardan birinin talebi üzerine, mahkemece ivedi görülmesine karar verilen davalar ve işler,

Adli tatilde, yukarıdaki fıkralarda gösterilenler dışında kalan dava ve işlerle ilgili olarak verilen dava, karşı dava, istinaf ve temyiz dilekçeleri ile bunlara karşı verilen cevap dilekçelerinin ve dosyası işlemden kaldırılan davaları yenileme dilekçelerinin alınması, ilam verilmesi, her türlü tebligat, dosyanın başka bir mahkemeye, bölge adliye mahkemesine veya Yargıtaya gönderilmesi işlemleri.

Yukarıda belirtilen ve yasada sayılan işlerle ilgili tatile ilişkin hükümler, Yargıtay ve Bölge Adliye Mahkemeleri tarafından incelenecek dosya ve gerçekleştirilecek işlemler bakımından da uygulanır. 

Adli Tatil Hangi Mahkemeleri Kapsamaz?

Adli tatilin, HMK’nin 103. maddesinde sayılan işleri durdurmayacağı açıkça belirtilmiştir. Bu kapsamda İcra daireleri ve mahkemeleri ile özellikle ceza mahkemelerinin gerçekleştirdiği pek çok iş ve eylem adli tatil kapsamında değildir.

Hukuk mahkemelerinin adli tatilde gerçekleştirilmesine karar verdiği keşif eylemleri de adli tatilde yapılır. Ayrıca nüfus işleri gibi yasada sayılan işler için nöbetçi sulh hukuk mahkemeleri ve velayet, vesayet, nafaka, soybağı türünden davaların görüleceği aile mahkemeleri adli tatilde görev yapmaya devam eder. 

Adli Tatilde Duruşma Olur Mu?

Adli tatilin duruşmalara ilişkin etkisi de HMK’nin 103. maddesi uyarınca incelenmelidir. Adli tatilde gerçekleşmesi mümkün işlere ilişkin duruşmalar da, tatilin süresi göz önüne alınmaksızın görülebilir. Ayrıca nöbetçi sulh ceza hakimlikleri gibi ivedi işleri inceleyecek mahkemeler de duruşmalarını gerçekleştirir.

Adli Tatilde Dava Açılabilir Mi?

Dava açmak ve hukuki hakları ileri sürebilmek, kişilere sıkı sıkıya bağlanan ve sınırlandırılması mümkün olmayan temel bir haktır. Bu sebeple adli tatil süresi içerisinde her türlü dava açılması mümkündür. Dava açma hakkının kullanılması herhangi bir zamana veya süreye sıkıştırılamaz. Bu sebeple adli tatil süresi içerisinde de dava açılabilir, şikayet hakkı kullanılabilir, davalara ilişkin taraflara atfedilen işlemler gerçekleştirilebilir.

Hukuki iş ve işlemler, süreler bakımından tarafların mağduriyet yaşamaması adına uzman gözüyle takip edilmelidir. Adli tatilin sürelere ve mahkemelerin işlerine olan etkisi hakkında da hukuki mesleklerde tecrübeli kişilerden danışmanlık hizmeti almak faydalı olabilir. Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi, müvekkillerine uzun yıllardır başarıyla hizmet etmeye devam etmektedir.