Babalık İzni Nedir? Ne Kadardır?
Hukukun işçilik haklarına ilişkin getirdiği düzenlemeler, hayatın akışına dair her türlü detay göz önüne alınarak belirlenmiştir. İşverene karşı sosyal ve ekonomik olarak daha az güçlü konumda olduğu kabul edilen işçilerin hakları pozitif şekilde koruma altına alınmıştır.
Yetişkin ve sağlıklı her bireyin çocuk sahibi olma tercihinin ve hamilelik ile doğum sonrası süreçlerine dahil olma isteğinin önüne işverenlerce geçilememesi adına da Türk kanunlarında bir takım kurallar ve çalışan hakları yer almıştır. Kişinin yeni doğum yapmış eşinin ve dünyaya yeni gelen çocuğunun yanında olma hakkı bu vasıta ile tanınmış ve tartışmaya açılmayacak şekilde kesin olarak düzenlenmiştir.
İçindekiler
Babalık İzni Nedir?
Babalık izni, tıpkı annelerin gebelik esnasında ve sonrasında doğum iznine ayrılmaları gibi eşi doğum yapan çalışan babaların aileleriyle vakit geçirebilmeleri adına yasal olarak kullanabilecekleri bir izin hakkıdır. Aile kurumunun güçlendirilmesi, çocuk bakımının yalnızca anneye yüklenmemesi, yeni doğan ile baba arasında ilk ilişkinin kurulabilmesi adına getirilen bu düzenleme ile hem çalışanların aile bağları hem de kamu düzeni korunmak istenmiştir.
Babalık izninin kullanılması çalışan bireyin isteğine bağlı bırakılmış olsa da kanuni şartları taşıyan herkesin çalışmakta olduğu işverenliğine vereceği bir dilekçe ile başvurarak kullanabileceği ve kullandığı süre boyunca ücretli izne ayrılmış gibi sayılacağı kabul edilmiştir. Bu bağlamda babalık izni maaştan kesilir mi sorusunun cevabının, izne ayrılan kişinin maaşının tam olarak yatırılması gerektiğine yönelik düzenlemeler göz önüne alınarak olumsuz olduğu, anılan izin türünün ücretli bir izin olduğu şeklindedir.
İşveren tarafından babalık izni süresi kapsamında çalışılamayan süre için ücret kesintisi yapılması veya iznin kullanılmasının engellenmek istenmesi, işçi taraf için haklı sebeple derhal fesih hakkı doğuracak olup kıdem ve ihbar tazminatı ile birlikte işçilik alacaklarının sözleşmenin tek taraflı olarak feshedilmesinin ardından yargı makamları önünde talep edilebileceğinden söz etmek mümkündür.
4857 Sayılı İş Kanunu, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, TSK İzin Yönetmeliği ve Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar Tebliği’nde ayrı ayrı olarak babalık izni hakkında düzenlemeler yapılmıştır. Babalık izni özel sektör çalışanları için İş Kanunu’nda belirlenmiştir. İş Kanunu’nun mazeret izni başlıklı 2. Ek Maddesinde ‘’İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir.’’ hükmü yer almaktadır. Evlat edinme ile ilgili de babalık izni hükümleri düzenlenmiştir. İş Kanunu’na tabi olarak çalışan ebeveynlerin 5 gün süre ile babalık iznine ayrılabilecekleri de hüküm altına alınmıştır.
Babalık izni memur düzenlemesi ise Devlet Memurları Kanunu’nun 104. Maddesi B fıkrasında yer alan ‘’…Memura, eşinin doğum yapması hâlinde, isteği üzerine on gün babalık izni; kendisinin veya çocuğunun evlenmesi ya da eşinin, çocuğunun, kendisinin veya eşinin ana, baba ve kardeşinin ölümü hâllerinde isteği üzerine yedi gün izin verilir…’’ şeklinde yer almaktadır. Asker ve sözleşmeli kamu personelleri için de bu kanun hükmü ile aynı doğrultuda düzenlemeler yer aldığından ve doğumun ardından 10 günlük ücretli izne ayrılabileceklerinden bahsetmek mümkündür.
Babalık İzni Ne Zaman Başlar?
İzin kullanmak isteyen çalışan babanın, kamu veya özel sektörde çalışıyor olup olmadığına bakılmaksızın evladının doğum ile dünyaya gelmesini takiben babalık izni başlamaktadır. Bu bağlamda izin hakkından yararlanmak isteyen yeni ebeveyn olmuş kişiler, doğumun ardından ilk fırsatta izin kullandığını bildiren bir dilekçeyi işverenine ulaştırmakla yükümlüdür. Kişinin babalık izni kullanmaya yönelik tercihi kendi kararına bırakılmış olup ilgili hakkını kullanmak istemeyenler doğumun ardından da çalışmaya devam edebilir. Fakat iznin kullanılması halinde izin süresi boyunca çalışanın tüm hakları işveren tarafından ödenir ve izin kullanımının önüne geçilemez.
Babalık izni sonra kullanılabilir mi sorusu ise bu konuda sıkça karşılaşılan problemlerden biridir. Yasalarda babalık izninin tam olarak ne zaman kullanılacağına ilişkin kesin bir hüküm yer almamaktadır. Fakat uygulamada doğum anından itibaren ivedilikle işverene bildirim yapılması gerektiği ve doğumu takiben izin hakkının derhal işleme alınması genel kabul görmektedir. Doğumun üzerinden belirli bir süre geçtikten sonra babalık izin hakkının kullanılmak istenmesinin kanunlarca korunduğu söylenemez.
Babalık İzni Ne Kadardır?
Babalık izni kaç gün sorusuna verilecek cevap, çalışan babanın hangi yasaya tabi olarak değişkenlik göstermektedir. İş Kanunu uyarınca çalışan özel sektör personelleri, ebeveyn oldukları günü takip eden 5 günlük süreçte babalık izni adı altında ücretli izin hakkından hiçbir engel olmaksızın faydalanabilirler.
Resmi babalık izni kaç gün sorusuna verilecek cevap da bu bağlamda Devlet Memurları Kanunu’na göre memur olarak çalışanlar, Türk Silahlı Kuvvetleri’ne bağlı olan askerler ve Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen sözleşmeli personel çalıştırılmasına yönelik esaslara bağlı çalışan 4-B personelleri, çocuklarının dünyaya gelmesinin ardından 10 gün süre ile babalık iznine ayrılabilirler.
İş bu izni düzenleyen yasal hükümler incelendiğinde, ücretli izin süresinin iş günü olarak belirlenmediği hususu görülecektir. Diğer anlatımla babalık izni, tatil günlerine denk gelse de kullanılmış sayılır. Son günü çalışma gününe gelmeyen izinlerde ilk iş gününde işe dönülmesi gerekir.
Yasa ile belirlenen süre bir alt sınır olup taraflar aralarında daha uzun süreli bir izin dönemi için anlaşabilirler. Aksine bir anlaşma olmadıkça işçilerin 5 günlük iznin ardından işe dönmeleri, memur ve kamu personellerinin ise 10 günlük izin süresinin dolmasıyla iş başı yapmaları önem arz etmektedir. Aksi takdirde işe mazeretsiz ve izinsiz şekilde devam etmeyen işçinin iş sözleşmesi, işveren tarafından haklı olarak bildirimsiz feshedilebilecektir.
Babalık İzni Uzatılabilir mi?
Babalık izni, işveren ile çalışan arasında istisnai olarak özel bir anlaşma bulunmaması halinde uzatılamaz. Bazı durumlarda toplu iş sözleşmelerinde veya bireylerin kendi iradeleri ile yaptıkları sözleşmelerde daha uzun süreli babalık izni anlaşmaları görülmektedir. Daha uzun süreli olacak şekilde taraflar arasında babalık iznine ilişkin anlaşma yapılabilecek olsa da sürenin kanunda yer alandan daha az şekilde belirlenmesi hüküm ifade etmeyecektir. Baba olan çalışan, en az kanunda yer alan kadar babalık izni kullanabilir; daha azını kullanmaya veya hiç kullanmamaya zorlanamaz.
Annenin doğum esnasında veya sonrasında vefat etmesi halinde ise kanuni olarak çocuğun annesine tanınan izin hakları, baba tarafından doğrudan kullanılabilir. Burada amaçlanan, çocuğun ebeveynlerinden en az biri ile doğumun ardından gerçekleşen zorlu süreci kesintisiz yaşayabilmesidir. Bu ve buna benzer hususlarda ortaya çıkacak soru işaretlerinin tümü, Türk Hukuku’nun genel ilkelerine ve ruhuna bakıldığında işçi lehine yorumlanmalıdır.
Kişinin hayatında yaşadığı en özel ve ender deneyimlerden biri, dünyaya çocuğunun gelmesi ve ebeveynliğe adım atmasıdır. Babanın da yeni doğan çocuğu ile sağlıklı ve ayrılmaz bir bağ kurabilmesi, annenin bu süreçte yalnız bırakılmaması ve aile kurumunun korunması açısından getirilen babalık izni düzenlemesi, aksi işverenler tarafından kararlaştırılamayacak şekilde yasalarda yer almıştır.
Bu nedenle babalık izni ile ilgili sorunlarda işçilerin titizlikle hareket etmesi ve doğmuş, doğacak haklarına ilişkin doğru adımlar atması gereklidir. Babalık izni ve doğum sürecinde işçilik hakları ile ilgili danışmanlık almak için Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi’ne başvurabilirsiniz.
