Genel

Bedelli Askerlik için İşten Ayrılma Nedir?

Türk hukukunda işçi ile işveren arasındaki ilişki, işçinin hakları, işverenin hakları gibi hususların bütünü 4857 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiştir. İş Kanunu’nun hazırlanmasında esas alınan temel ilke, işçinin işverene göre zayıf ve ona karşı korunması gerektiği ilkesidir.

Bu bağlamda işçilik hakları düzenlenmiş, kadın veya erkek işçilerin zorunlu olarak işten uzak kalacağı durumlarda işçinin hakları korunmuştur. Türkiye Cumhuriyeti’ne vatandaşlık bağı ile bağlı olan ve herhangi bir fiziksel ya da zihinsel engeli olmayan her erkek, zorunlu askerlik görevini yapmakla yükümlüdür.

Zorunlu askerlik her yıl için belirlenen bedelin ödenmesi ile daha kısa bir dönemde bedelli askerlik olarak yapılabilmektedir. Bedelli askerlik, doğrudan İş Kanunu’nda yer almasa da uygulamada işçilerin zorunlu askerlik için işten ayrılmaları ile aynı haklara tabi olduğu görülmektedir.

Bedelli Askerlik Sebebiyle İşten Ayrılma

Bedelli Askerlik Sebebiyle İşten Ayrılma

Askerlik hizmeti, zorunlu bir hizmet olması itibari ile iş sözleşmelerinde işçinin sözleşmeyi haklı fesih etmesiyle benzer düzenlemelere tabi tutulmuştur. Bu sebepledir ki işverenler, askerlik hizmetini tamamlamamış işçilerin işe alımı konusunda çekimser davranmakta, sıklıkla askerlik hizmetinin tamamlanması işe alım şartları arasında gösterilmektedir.

İşveren hem işçisinden yoksun kalmakta hem de kıdem tazminatı ödemeye mecbur tutulmaktadır. Kıdem tazminatı, askerlik sebebiyle işten ayrılma durumunda işçi tarafından talep edilebilecek tek tazminat kalemidir. Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin bilinen son brüt ücreti, işçinin çalıştığı yıl sayısıyla çarpılır.

6 ay veya 12 aylık normal süreli askerlik hizmeti yapacak işçiler, İş Kanunu uyarınca belirli şartları karşılamaları halinde kıdem tazminatına hak kazanmaktadır. Bedelli askerlik için her ne kadar kanuni bir düzenleme olmasa da normal askerlik ile aynı hakların kazanıldığını söylemek mümkündür. Askerlik görevi nedeniyle işten ayrılacak işçiye; İş Kanunu, Askerlik Kanunu ve 663 sayılı KHK’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile iki seçimlik hak tanınmıştır.

Buna göre askerlik hizmetini gerçekleştirmek için işten ayrılacak işçi, ücretsiz izinli sayılarak sözleşmesini askıya alabilir ya da iş yerinde en az 1 yılı doldurmuş olması şartıyla askerlik için işten ayrılırken kıdem tazminatına hak kazanabilir. İşçinin sözleşmesini ücretsiz izin kullanarak askıda bıraktığı durumda kıdem tazminatına hak kazanması mümkün değildir. Bedelli askerlik için işten ayrılma durumunda bu seçimlik haklardan tıpkı normal askerlik yapanlar gibi yararlanabileceğinizin yorumlanması doğru olmaktadır. 

İş Kanunu’nun konuyla ilgili 31. maddesi ‘’Muvazzaf askerlik ödevi dışında manevra veya herhangi bir sebeple silah altına alınan veyahut herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi yüzünden işinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi işinden ayrıldığı günden başlayarak iki ay sonra işverence feshedilmiş sayılır. İşçinin bu haktan faydalanabilmesi için o işte en az bir yıl çalışmış olması şarttır…’’ hükmünü içermektedir. Bedelli askerlik için işten ayrılma hususunda işçiler bu maddedeki düzenlemeden yararlanabilmektedir.

Düzenlemenin yalnızca kıdem tazminatına yönelik olduğunu, ihbar tazminatına hak kazanılamayacağını dikkate almanız önemlidir. İhbar tazminatı, işten ayrılığın belirli ihbar sürelerine bağlı olduğu hallerde bu sürelere uyulmaması durumunda hak kazanılan bir tazminat türüdür. Askerlik durumunda böylesi bir ihbar süresinin varlığından söz edilemez.

Askerlikten Sonra İşçinin Aynı İşe Dönüşü

Askerlikten Sonra İşçinin Aynı İşe Dönüşü

İş sözleşmesi devam ederken zorunlu askerlik hizmetini yerine getirmek için işten ayrılan işçinin haklarından biri de işe dönüş talebidir. Bedelli askerlik işe dönüş hususu da kanunda doğrudan bu isimle düzenlenmemiş, normal askerlik hizmetindeki düzenlemelere tabi tutulmuştur.

İşçinin zorunlu olarak vatani görevini yerine getirmesi sırasında çalışma hakkının korunması ilkesi İş Kanunu’nda kendine yer bulur. Böylelikle işçi bu şekilde de koruma altına alınmıştır. İşçi, askerlik hizmeti için işten ayrılacağı sırada kıdem tazminatını alabileceği hakkı olan fesih hakkını kullanmış ise, askerlik hizmeti bittikten sonra işe tekrar alınması zorunlu değildir. İşçinin iş sözleşmesinin askerlik süresi boyunca ücretsiz izinli olarak sayıldığı hallerde bu zorunluluktan söz etmek mümkündür.

İşverenin bu işe alma zorunluluğu, yukarıda da anılan İş Kanunu’nun 31. maddesinin 4. fıkrasında düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesi ‘’…Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder…’’ hükmünü içermektedir.

Buna göre askerlik sebebi ile işten ayrılmanız halinde sözleşmenizi fesh etmediyseniz, askerlik hizmetinizin sona erdiği tarihten itibaren iki ay içerisinde yeniden işe alınmayı talep etme hakkınız mevcuttur. Bu hakkınızı kullanmanız durumunda işveren işçi alabilecek durumdaysa anında, alamayacak durumda ise ilk boşluk oluştuğu anda diğer başvuranların üzerinde tutarak sizi işe almak zorundadır.

Eğer işveren kişi bu zorunluluğu yerine getirmezse size 3 aylık ücretiniz kadar tazminat ödemek zorundadır. Bu tazminata da uygulamada askerlik sonrası işe başlatmama tazminatı denmektedir. Bu talebinizi işverene yazılı olmak kaydı ile herhangi bir şekilde iletebilirsiniz. Noter aracılığı ile çekeceğiniz ihtarname, uyuşmazlığın dava konusu haline gelmesi durumunda elinizi oldukça güçlendirecektir. 

Askerlik dönüşü işe başlatmama tazminatınızın ödenmemesi halinde ilk olarak dava şartı arabuluculuk sürecini tamamlamanız gerekir. Arabuluculuk süreci anlaşamama şeklinde son bulduğu takdirde iş mahkemelerinde açacağınız bir dava ile 3 aylık ücretiniz kadar olan bu tazminatı talep edebilirsiniz. Bu hususta dikkat edilmesi gereken, neyin ispat edilecek olduğudur.

İşverenin sizi işe almayıp iş ilanı paylaşıyor olması, iş yerine sizden sonra işçi alınmamış olması, boş pozisyonların mevcudiyeti, askerlik hizmetinizi tamamladığınıza dair belgeler, işverene işe dönmek istediğinizi belirttiğiniz ihtarname ve tanık anlatımları tazminat isteminizin ispatını oldukça kolaylaştıracaktır.

Bedelli Askerlik Sebebiyle İşten Ayrılan İşçi Hakları Neler?

Bedelli askerlik veya normal askerlik için işten ayrılan işçinin iki tür hakkı bulunmaktadır. Bunlardan ilki sözleşmeyi feshetmek, ikincisi ise askerlik süresince ücretsiz izin hakkı kullanmaktır. İşveren, sırf işçisi askere gidiyor diye iş sözleşmesini haklı olarak tek taraflı feshedemez. Bedelli askerlik için işten ayrılma tazminat konusu ortaya çıkarmaktadır.

Her iki durumda da ortaya bir tazminatın çıktığını söylemek mümkündür. Eğer bedelli askerlik yapmak için sözleşmenizi feshediyorsanız, bir yılı aşkın süredir aynı yerde çalışıyor olmanız halinde kıdem tazminatı almaya hak kazanırsınız. Diğer ihtimalde ise bedelli askerliğe giderken sözleşmenizi feshetmeseniz dahi, askerlik sürecinin bitmesi ile birlikte işe geri dönebilme hakkınız mevcuttur.

Bu hakkınızı iki aylık süre içerisinde işverene bildirmenize rağmen işe başlatılmamanız halinde, İş Kanunu’ndan doğan askerlik dönüşü işe başlatmama tazminatı almaya hak kazanırsınız. Kıdem tazminatı, işçinin son aylık brüt ücretinin çalıştığı yıl sayısı ile çarpılması sonucu; askerlik dönüşü işe başlatmama tazminatı ise işçinin üç aylık ücretinin toplamı alınarak hesaplanır.

Bedelli askerlik yapacak işçinin işten ayrılması konusunda ve iş hukukuna dair her türlü soru, sorun ve hukuki süreçlerinizde, alanında uzman kadrosu ile hizmet vermekte olan Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi’nden destek alabilirsiniz.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu