Boşanma Davasında Yemin Teklif Edilebilir Mi?

Boşanma davası açan taraf, ileri sürdüğü boşanma nedenlerini ispatlamakla sorumludur. Davacı ileri sürdüğü nedenleri uygun deliller aracılığıyla sunmalıdır. Bunlardan biri ise yemin delilidir. Boşanma davasında yemin delilinin kullanılıp kullanılmadığını hakkında fikir beyan etmeden önce, yemin delilinin ne demek olduğunu ve hangi durumlarda ne şekilde kullanıldığını belirtmemiz gerekmektedir.

Yemin Delili Ne Demek?

Yemin, tarafların, davanın çözümünü ilgilendiren bir olayın doğru olup olmadığı konusunu, mahkeme önünde, kutsal sayılan değerlerle teyit edilen sözlü açıklamalardır. Yemin delili 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda 225 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Kanunun 225. Maddesi: “Yeminin konusu, davanın çözümü bakımından önem taşıyan, çekişmeli olan ve kişinin kendisinden kaynaklanan vakıalardır (durumlar).” Hükmü yer alır.

Yemin Delili Ne Zaman Kullanılır?

Yemin delili, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda 225. Maddesinde belirttiği üzere “… davanın çözümü bakımından önem taşıyan, çekişmeli olan ve kişinin kendisinden kaynaklanan vakıalardır…” şeklinde ifade edilmiştir. Bunun dışında yemin delili, bir kimsenin esas davasının hâlline etkili olan bir olayın ispatı için diğerine teklif ettiği bir doğrulama beyanıdır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu, sadece bir tarafın diğerine yemin teklifini kabul etmiş, hâkimin kendiliğinden yemin teklifine izin vermemiştir.

Yukarıda açıklanan kanun maddesince, yemin, taraflarca getirilme ilkesinin geçerli olduğu davalarda geçerlidir. Kamu düzenini ilgilendiren ve bu sebeple kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda yemin, geçerli değildir. Yemin, bir taraf usûl işlemidir. Bu sebeple görevsiz mahkemede de geçerli olduğundan görevsiz mahkemede eda edilen yemin, görevli mahkemede de geçerliliğini korur.

Yemin delili, kendisine ispat yükü düşen taraf teklif edebilir. Kendisine ispat yükü düşmeyen tarafın, yemin teklif etmesinin hiçbir hukuki sonucu yoktur. Uyuşmazlık konusu vakıanın ispatı için yeminden başka delili olduğunu beyan etmiş olan taraf dahi yemin teklif edebilir ‘Hukuk Muhakemeleri Kanunu 227/I’. Diğer delillerle birlikte yemin deliline dayanan taraf, diğer delillerinden vazgeçmiş olarak yemin teklif etmiş sayılmaz.

Yemin teklif olunan kimse, yemini edaya hazır olduğunu bildirdikten sonra diğer taraf teklifinden vazgeçerek başka bir delile dayanamaz ve yeni bir delil de gösteremez Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 227/2. Ancak diğer taraf yemini eda etmeye hazır olduğunu beyan edinceye kadar yemin teklif eden, bu teklifinden vazgeçerek iddiasını başka delil veya delillerle ispat edebilir.

Yukarıda açıklandığı üzere yemin delilinin konusu, uygulama usulü, şekli Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda 225. Madde vd. maddelerinde belirtilmiştir. Bununla birlikte 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda 226. Maddesi yemine konu olamayacak halleri sıralamıştır: Tarafların serbestçe tasarruf edemeyeceği vakıalar ve bir işlemin geçerliliği için, kanunen iki tarafın irade açıklamalarının yeterli olmadığı hallerde yemin teklif edilemez ( m.226/1-a, b) . Yemin edecek kimsenin ( tarafın ) namus ve onurunu etkileyecek veya onu ceza soruşturması ya da kovuşturması ile karşı karşıya bırakacak vakıalar da yemine konu teşkil edemez ( m. 226/1-c ).

Yemin Delilinin Usulü

Yemin teklifini, hâkim değerlendirip bir karar verecektir. Eğer yemin teklifini yerinde görmezse, bu teklifi bir ara karar ile reddeder. Yerinde görürse tarafın hangi olaylar hakkında ve nasıl yemin edeceğini belirler. Yemin edecek taraf duruşmada ise yemin etmesi istenilen olay kendisine açıklanır ve yemin edip etmeyeceği sorulur. Yemin edecek taraf yemin edip etmeyeceğini açıklamak zorundadır. Ancak cevap vermek için mahkemeden süre de isteyebilir. Eğer yemin edecek taraf duruşmada değil ise Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 228/1’e göre kendisine bir yemin davetiyesi gönderilir.

Yemin davetiyesine yemine konu olan hususlarla beraber sorulacak sorular ile geçerli bir mazeret olmaksızın belirlenen gün ve saatte mahkemeye bizzat gelmediğinde veya gelip de yeminden kaçındığı taktirde, yemin konusunu ikrar (kabul) etmiş sayılacağı yazılır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 228/1 .

Yemin için davet edilen taraf duruşmaya geldiğinde ilk olarak, yemini kabul edip yemin edebilir. Yeminin yapılması aleni duruşmada gerçekleşir. Duruşmaya yemin teklif eden gelmese de onun yokluğunda mahkeme huzurunda yemin yaptırılır. Bu sırada hâkim dahil mahkemede bulunan herkes ayağa kalkar (m. 233 / 5).
Hâkim, yeminin icrasından önce yemin edecek kimseye, hangi konuda yemin edeceğini açıklar, yemininin anlam ve önemini anlatır ve yalan yere yemin etmesi halinde cezalandırılacağını bildirir (m. 233 / 2). Yemin edecek kimse, yemin konusunun yeterli açıklıkta olmadığını ileri sürerse; hâkim, karşı tarafın görüşünü aldıktan sonra karar verir.

Boşanma Davasında Yemin Deliline Dayanılabilir mi?

Boşanma davaları kural olarak 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununa tabidir. Bu sebeple kanunda yer alan usul hükümleri boşanma davalarına uygulamak mümkündür. Yemin delili de 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda deliller arasında sayılmıştır. Fakat boşanma davaları için Hukuk Muhakemeleri Kanunu dışında Türk Medeni Kanunu’nda da yer alan hükümler ile birlikte uygulanır.

Türk Medeni Kanunu 184. Maddesi “Boşanmada Yargılama Usulü” başlığı altında Hukuk Muhakemeleri Kanununa tabi olduğunu belirtmiş ve bazı kuralları sıralamıştır. “Hâkim bu olgular hakkında gerekirse ’sen, gerek istem üzerine taraflara yemin öneremez.” Hükmü Türk Medeni Kanunu’nda 184/2 de belirtilmiştir.
Sonuç olarak; boşanma davasında yemin deliline dayanılması gerek Hukuk Muhakemeleri Kanunu gerek Türk Medeni Kanununca dayanılamaz.