Eşlerden Birinin Ortak Çocuğu Yurt Dışına Çıkarması

Hukuki anlamda evliliğin gerçekleşmesi ile aile birliği kurulur. Evli kişilerin eşlerine karşı sorumlulukları hukuki düzenlemeye tabi tutulurken bir denge unsurunun varlığı da gözetilmiştir. Eşlerin ve çocuklarının hayat birliği, bazı kararların ve eylemlerin eşlerin bir araya gelerek verebilmelerini, fikir birliğine varılamayan konularda eyleme geçilmesinin engellenmesini zorunlu kılmıştır.

Örneğin eşlerden birinin bir borca kefil olmak istemesi, diğer eşin yazılı şekilde rızasının alınmasına bağlanmış; aile konutuna ilişkin tasarruflarda da benzeri bir uygulamaya gidilerek ailenin üstün yararına ilişkin konular sıkı şekillere tabi tutulmuştur. 

Tüm bunların yanı sıra evlilik birliği içinde doğan çocuklar üzerindeki sorumluluk da eşlere paylaştırılmış ve bazı durumlarda eşlerin birbirlerinin çocuğu etkileyecek eylemleri üzerinde denge sağlayıcı bir güce sahip olmalarına yönelik hukuki düzenlemeler geliştirilmiştir. Çocuk kavramının tanımı ise 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun 3. maddesinde ‘’Çocuk: Daha erken yaşta ergin olsa bile, onsekiz yaşını doldurmamış kişiyi… ifade eder.’’ şeklinde yer almaktadır. Çocuğun korunması modern dünyada hukuk devletlerinin en temel amaçlarından biri olduğundan bu konudaki çalışmalar oldukça titiz bir biçimde uzun süredir yürütülmektedir. Bir çocuğun evlilik içerisinde doğması, evlilik dışı dünyaya gelmesi veya evlilikte meydana gelip ebeveynlerinin daha sonra boşanmış olmaları ise tarafların bazı eylemleri nasıl gerçekleştirebilecekleri hususunda yol gösterici bir ayrım oluşturur. Tek ebeveynle yurtdışına çıkış da bazı dengeleyici unsurları bulunan, eşlerin durumu ve velayetin kimlerde olduğu gibi hususların gözetilmesi ile bazı şartlara tabi olan bir eylemdir.

Çocuğun Yurt Dışına Çıkışında Diğer Eşin İzni Gerekir Mi?

Müşterek çocuğun yurt dışına çıkış izni, yasalar uyarınca çocuk olan bireylerin anneleri, babaları veya tek başlarına yurt dışına çıkacak olmaları halinde aranan ve çocukların hukuki durumlarına ilişkin uluslararası uygulamalardan temel bulan bir düzenlemedir. Anılan düzenleme uyarınca bir çocuk üzerinde velayet hakkı bulunan ebeveynin kural olarak çocuğun yurt dışına çıkışına muvafakatinin bulunması gerekmektedir.

Bir başka ifadeyle çocuğu yurt dışına çıkarma izni olarak da adlandırılan bu muvafakatnamenin var olmaması durumunda çocuğun yurt dışına çıkışına izin verilmeyecek, vize işlemleri ilgili ülke tarafından kabul edilmeyecek veya gidilecek ülkenin gümrük görevlileri tarafından çocuğun iadesi ile ilgili işlem yapılabilecektir. Pek çok ülkede uygulama alanı bulan bu kuralın aleyhine gerçekleştirilen eylemler, çocuk kaçırılması kavramı içerisinde değerlendirileceği için eşlerin bu husustaki hukuki hak ve kuralları iyi bilmeleri önem arz eder.

Evlilik birliği devam ederken ebeveynlerin her birinin çocuk üzerindeki hakları ve sorumlulukları eksiksiz olarak devam edecektir. Bu sebeple evli çiftlerden birinin, evlilik birliğinden olma çocuk ile birlikte yurt dışına seyahat edecek olması halinde diğer eşin izni gereklidir.

Bu izin, adi yazılı şekilde veya sözlü biçimde verilemez. İznin mutlak suretle noter huzurunda ve yazılı biçimde verilmiş olması, şekil şartı olarak aranır ve muvafakatin geçerliliği ancak bu şekilde mümkün olur. Noter onaylı muvafakatnamenin mevcut olmadığı durumlarda çocuğun vize başvurusu olumsuz sonuçlanabileceği gibi doğrudan gümrük memurları tarafından çocuğun seyahati engellenebilecektir. 

Evli olmayan çiftlerde ise çocuğun yurtdışına seyahatinin mümkün olup olmadığı velayetin hangi eşte olduğuna ve çocuğun hangi eşle birlikte seyahat edeceğine göre değişkenlik gösterir. Boşanmış veya haklarında ayrılık kararı verilmiş eşlerden velayet sahibi olanın muvafakati olmaksızın çocuğun yurt dışına seyahat etmesi mümkün değildir.

Yargıtay kararları ve hukuki düzenlemeler ışığında velayet sahibi olan eş ile birlikte seyahat edecek çocuğun velayet hakkı bulunmayan eşin muvafakati şartına bağlanmadığını söylemek mümkündür. Örneğin velayeti annede olan çocuğun yurtdışına çıkarılması durumunda çocuğun tek başına veya baba ile seyahat edecek olması halinde annenin noter onaylı muvafakatnamesinin varlığı zorunludur. Fakat anne ile seyahat edecek olan çocuğun babadan muvafakatname alması gerekli değildir. 

Ortak Velayet Halinde Çocuğunuzu Nasıl Yurt Dışına Çıkarabilirsiniz?

Ortak velayet kavramı, son yıllarda daha sık karşılaşılan ve velayetin boşanan çiftler arasında müşterek olarak paylaştırılmasını, evlilik birliğindeki haline benzer şekilde sorumluluk ve hakların her iki eş üzerinde de devam etmesini ifade eden bir hukuki tabirdir.

Bu anlatımdan da anlaşılacağı üzere ortak velayetin temelde evli çiftlere ilişkin verilen çocuk ile ilişkili haklardan yararlanmaya devam edecekleri söylenebilir. Ortak velayet, daha sık olarak anlaşmalı boşanmalarda tarafların protokollerinde yer vermesi ile görülse de mahkemelerin de bu yönde kararları mevcuttur. Tüm bu nedenlerle ortak velayet ile her iki eşin de velayet hakkına sahip olduğu bir çocuğun yurt dışına çıkartılması hususunda seyahatte bulunmayacak eşin yazılı ve noter huzurunda verilen rızası aranacaktır. 

Çocuğun Yurt Dışına Çıkması İçin Vize Başvurusu ve Reddi

Bazı ülke konsolosluklarına veya yetkili vize acentelerine çocuk için yapılan vize başvuruları, eşlerin boşanmış veya ayrılmış olması nedeniyle reddedilmektedir. Özellikle yazılı ve noter onaylı muvafakatname şartının da karşılandığı dosyalarda dahi red kararının verildiği görülmektedir.

Bunun sebebi olarak vize isteminde bulunulan ülkelerin taraf oldukları uluslararası anlaşmalar, çocuk kaçırılmasının önüne geçilmesi ve sorumluluk alınmadan önce çocuğun kaçırılmadığına yönelik daha kesin bulguların elde edilmesi gösterilebilir. 

Bu hususta doğrudan mahkemelerden ilam alınarak başvurunun yenilenmesi yolunun tercih edilmesi gerekir. Çocuğun yurt dışı seyahatine ilişkin iznin mahkeme eliyle verilebilmesi için dava açılmadan evvel bir vize başvurusunun yapılmış olması, bu vize başvurusunun reddedilmesi ve başvuru esnasında alınması gereken muvafakatnamenin alınmasına rağmen başvurunun kabul görmemiş olması gerekir. Aksi halde mahkeme, hukuki yararın mevcut bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verecektir. 

Velayet Sahibi Olmayan Ebeveyn Müşterek Çocuğu Hangi Şartlarda Yurt Dışına Çıkarabilir?

Velayet hakkına sahip olmayan ebeveynin durumu, velayetin verildiği ebeveyne göre oldukça farklıdır. Çocuğun bazı sorumluluklarını her halde üstlenmek durumunda olsa da velayeti olmayan ebeveynin çocuğa dair kararlara ilişkin söz hakkı oldukça kısıtlıdır.

Örneğin velayeti annede olan çocuğun babanın onayı olmaksızın yurt dışına çıkışı mümkün iken bunun tam tersi durumda velayeti annede olan çocuk, anne ile birlikte babanın muvafakati aranmaksızın seyahat etme özgürlüğüne sahiptir. Hukuki anlamda çocuk üzerinde verilecek bu kararın, çocuğun menfaatlerini gözetmesi ve yetiştirilmesine yönelik kararları alması beklenen velayet sahibi eşe özgülenmesi bazı soruları da beraberinde getirmektedir. 

Velayet hakkı sahibi olmayan eş, ancak diğer eşin noter onaylı muvafakatinin bulunması halinde çocuğu yurt dışına çıkartabilecektir. Takdir edilecektir ki mahkemenin bir çocuğun velayetini tek bir eşe vermesinin altında somut gerekçeler yatmaktadır. Bu gerekçelerin bir sonucu olarak çocuk kaçırılmasının önüne geçilmesi, çocuğun sonucu belirsiz şekilde velayeti verilen eşten ayrılarak gelişiminin sekteye uğratılmasının engellenmesi gibi amaçlar ile bu kural yürürlüğe alınmıştır.

Velayetin var olmadığı durumda yasal şartları taşıyan bir muvafakatname olmaksızın çocuğun yurt dışına çıkartılması, ilgili ebeveyn hakkında uluslararası anlaşma ve sözleşmeler ile Türk Ceza Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca dava açılması sonucunu doğuracaktır.

Bu sebeple evlilik içerisinde veyahut evlilik birliğinin sona ermesinin ardından çocuk ile yurt dışı seyahati gündeme geldiğinde bir uzmandan danışmanlık hizmeti alınarak hareket edilmesi, gelecekte doğması muhtemel büyük mağduriyetlerin önüne geçmek adına önem arz eder. Boşanma ve aile hukuku alanlarında uzman kadrosu ile hizmet veren Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi’nden ilgili konular hakkında danışmanlık ve avukatlık hizmeti alabilirsiniz.