Hacze İştirak Nedir ve Nasıl Yapılır?

Haciz kavramı, Türkiye’de yürürlükte olan hukukun icra dairesi vasıtası ile borç tahsili için kullanılan yönteme verilen isim olmakla birlikte temel bir hukuki kurumdur. Bir alacağa ilişkin yapılan başvuru neticesinde bu alacağın tahsili amacı ile borçlu kişinin parasına, mallarına ve mal varlığına ilişkin icra dairesince yapılan bir işlem olan haciz, borçlunun birden fazla alacaklısının olması halinde iştirake açık bir işlemdir.

İcra dairesince yapılacak haciz işlemi ile elde edilen paralar dairede depo edilirken mal ve mal varlığına ilişkin değerlerin satılması zorunluluğu mevcuttur. Bu satış işlemi ile borçlunun tüm borçlarına yetecek bir para ortaya çıkmayabilir. Satışın ardından toplam borç kadar para edecek mala sahip olmayan borçlunun alacaklıları, alacaklarının tahsilinin imkansız hale gelmemesi adına hacze iştirak edebilirler.

Hacze İştirak Nedir?

Hacizli malların satılması ve borcun tahsili işlemi, yalnızca satışın gerçekleştirildiği icra dosyasındaki alacaklıyı ilgilendirmez. Borçludan alacaklı olan üçüncü kimseler üzerinde de işbu satış işleminin büyük etkileri olacaktır. Bu duruma karşılık olarak 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nda iştirak kavramı düzenlenmiştir.

Kanuna göre hacze iki türlü iştirak edilebilir: hacze adi iştirak ve hacze imtiyazlı iştirak. Detaylarına yazının devamında değinilecek olan bu iştirak türleri, borçlu ile alacaklı arasındaki temel hukuki ilişkiye göre ayrılmıştır.

Hacze iştirak nedir sorusunun cevabı İcra İflas Kanunu’nun 100. maddesi ‘’İlk haciz üzerine satılan malın tutarı vezneye girinciye kadar aynı derecede hacze iştirak edebilecek alacaklılar:

1 – İlk haciz ilamsız takibe müstenitse takip talebinden ve ilama istinat ediyorsa dava ikamesinden mukaddem yapılmış bir takip üzerine alınan aciz vesikasına,

2 – Yukarki fıkrada yazılı tarihlerden önce açılmış bir dava üzerine alınan ilama,

3 – Aynı tarihlerden mukaddem tarihli resmi veya tarih ve imzası tasdikli bir senede,

4 – Aynı tarihlerden mukaddem tarihli resmi dairelerin veya yetkili makamların yetkileri dahilinde ve usulüne göre verdikleri makbuz veya vesikaya istinat eden alacaklılardır.

Bu suretle iştirak halinde icra dairesi müracaat üzerine aynı derecedeki alacaklıların bütün alacaklarına yetecek nispette ilave suretiyle hacizler yapar. Bunların haricindeki alacaklılar ancak, evvelki dereceden artacak bedeller için hacze iştirak edebilirler.’’ ile yasal zeminde verilmiştir. Burada düzenlenen iştirak tipi, hacze adi iştiraktır.

Takip eden 101. madde ‘’Borçlunun eşi ve çocukları ve vasi veya kayyımı olduğu şahıslar evlenme, velayet veya vesayetten mütevellit alacaklar için önce icrası lazım gelen takip merasimine lüzum olmaksızın ilk haciz üzerine satılan malın tutarı vezneye girinceye kadar aynı derecede hacze iştirak edebilirler…’’ hükmü ile hacze imtiyazlı iştirak kurumunu düzenlemiştir.

Hacze Adi İştirak Nedir?

Diğer adıyla takipli iştirak olarak da bilinen hacze adi iştirak yolu, kanunda yer verilen şartların gerçekleşmesi halinde bir borçludan alacağı olan birden fazla kişinin, satış yapılacak dosyaya iştirak ederek alacaklarını mümkün kılan hukuki bir düzenlemedir. Takipli iştirak olarak anılmasının sebebi taşıdığı bir şarttan ileri gelmektedir.

Hacze adi iştirak edilebilmesi için ilk şart, iştirak edecek alacaklının hali hazırda borçluya karşı kesinleşmiş bir icra takibi bulunmasıdır. Kesinleşmemiş bir takip dosyası ile hacze iştirak edilmesi mümkün değildir. Adi iştirakta bir diğer koşul ise, iştirak edenin alacağının asıl takip alacaklısından daha önce doğmuş olmasının gerekliliğidir. Başka bir hacze iştirak etmek durumunda kalmanız halinde, borcunuz eğer iştirak edeceğiniz alacaklının borcundan sonra doğmuşsa işlem gerçekleştirilemez.

Bu şart, doğrudan kanunda belirlenmiş emredici bir koşuldan doğar. Haciz hakkının ilk kimde olduğu şu belgelerin varlığına göre tespit edilir:

• Aciz belgesi: İştiraka konu takipten önce alınmış olan borç ödemekten aciz belgesinin mevcudiyeti halinde alacağın öncelikli olduğu ispatlanmış olacaktır.
• İlam: İlam, bir mahkemenin verdiği karara ilişkin bir evraktır. İştirak edilecek takipten önceki tarihli bir mahkeme ilamının varlığı borcun önceliğini ispat edecektir.
• Onaylı senet: Üzerindeki imza, tarih gibi hususların itiraza veya yargılamaya konu olmadığı senetler ile noter huzurunda imzalanan senetler de bu hususta kullanılabilir.
• İlk haczi gösteren senet veya evraklar: İlk haczin iştirak eden tarafından yapıldığını gösteren takip evrakları veya resmi senetler de iştirak adına öne sürülebilir.

Yukarıda yer alan maddelerden herhangi birisine sahip olan alacaklı, sonradan gelen alacaklının haciz işlemine iştirak edebilecektir. İştirake ilişkin talebi, iştirak edilecek haczi içeren icra dosyasının bulunduğu dairedeki icra müdürü inceler. İcra müdürü tarafından kanuni koşulların yerine getirilip getirilmediği değerlendirilir ve iştirak talebiniz eğer hacze iştirak şartları bakımından kanuna uygunsa kabul edilecektir.

Talebin reddi halinde talep eden alacaklı tarafından; talebin kabulü halinde ise haciz sahibi alacaklının bu kararı şikayet etme hakkı mevcuttur. Hacizli malların satışı gerçekleştikten sonra paranın icra dairesinin kasasına girdiği ana kadar gerekli şartlar taşınıyorsa iştirak edilebilir.

Hacze İmtiyazlı İştirak Nedir?

Adi iştirakte pek çok koşulun bir araya gelmesi aranmakta olup şartların yerine getirildiği durumlar daha düşük oranda görülmektedir. Kanun koyucu, bu koşulları her türlü ilişkiye uygulamayı tercih etmemiştir ve borçlu ile hukuki ilişkisine göre bazı kişilerin imtiyazlı olarak hacze iştirak etmesine imkan sağlanmıştır. Kanunda sayıldığına göre borçlunun eşi, evlatları, ölene kadar bakmakla borçlu olduğu kimseler, vasisi veya kayyımı olduğu kimseler ve nafaka alacaklıları hacze imtiyazlı olarak iştirak edebilme hakkına sahip olan kişilerdir.

Hacize imtiyazlı iştirak durumunda, adi iştirakte olduğu gibi ilk haczin koyulduğu icra dosyasının bulunduğu müdürlüğe iştirak talebinin yapılması gerekir. İmtiyazlı haciz talebine diğer alacaklılar tarafından itiraz edilebilir. İtiraz olması halinde imtiyazlı iştirak talebiniz geçici olarak kabul edilecek ve itiraz eden alacaklıya dava açması için 7 günlük süre verilecektir.

Hacizli malların satılıp elde edilen gelirin icra dairesinin kasasına girdiği ana kadar hacze imtiyazlı iştirak edilmesi mümkündür. Kanunda sayılan kişiler, borçlu ile olan ilişkileri sürdüğü müddetçe hacze imtiyazlı olarak iştirak edebilirler. İştirak edilecek dosya borçlusunun eşi, velayeti altındaki ve vesayeti altındaki kişiler; bu ilişkinin ortadan kalktığı tarihten itibaren bir yıl süre ile iştirak haklarını kullanamazlar. Bir yıllık sürenin dolması ile birlikte imtiyazlı iştirak bu kişiler için mümkün hale gelir.

Hacze İmtiyazlı Katılmanın Koşulları Nelerdir?

Hacze imtiyazlı iştirak hususundaki düzenlemeler, adi iştirakte olduğu kadar sert ve sıkı değildir. İmtiyazlı iştirakin kimler tarafından ve hangi süreler içerisinde yapılabileceği kanunda sayılmıştır. Buna göre bir hacze imtiyazlı katılmak için:

• Kanunda sayılan kişilerden olmak: Borçlunun eşi, çocukları, ölene kadar bakma alacaklısı, vesayeti ve velayeti altındakiler hacze imtiyazlı olarak iştirak edebilecek kişilerdir.
• Belirlenen sürelerin dolmuş olması: Borçlunun eşi boşanmadan itibaren, velayeti veya vesayeti altındaki kişiler ise bu ilişkinin ortadan kalkmasından itibaren bir yıl süre geçmedikçe imtiyazlı iştirak hakkını kullanamaz. Bu sürelerin dolması ile imtiyazlı olarak iştirak edilebilir. İlişki devam ediyor ise her an başvuru yapılabilir.

Hacze iştirak konusu genel hatları ile bu şekilde olmakla birlikte oldukça dikkatli yürütülmesi gereken bir süreçtir. Hacze iştirak hususunda her türlü soru, sorun ve yargılama süreçleriniz hakkında danışmanlık hizmeti almak için alanında uzman kadrosu ile hizmet veren Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi’nden destek alabilirsiniz.