Ortak Velayet Ne Demek?

Dünyaya gelen her insan, doğal olarak bir anadan ve bir babadan olmadır. İnsanların aile kurmak, çocuk sahibi olmak, birlikte bir hayat sürmek ve hayatı paylaşmak amacıyla bir araya gelmeleri evliliğin tanımını oluşturur. Antik uygarlıklardan bu yana evlilik, hukuki düzenlemelerin ana konularından birini oluşturmuş ve aile kurumuna ilişkin çeşitli görüşler zaman içerisinde değişiklik göstererek yürürlüğe koyulmuştur.

Evliliğe ilişkin hukuki düzenlemeler, evliliğin kuruluşundan sona ermesine kadar çok geniş bir alana yayılır. Evlilik içerisinde doğan çocuklara ilişkin hukuki kurallar da yasalarda gösterilmiştir. Bu noktada velayet ne demek sorusunun yanıtlanması önem arz etmektedir. 

Velayet kavramı, çocukların yetişkinliğe ulaşana kadarki süreçte korunması, yetiştirilmesi, bakımı, eğitimi, sağlık durumunun kontrolü, kötülüklerden uzak tutulması, beslenmesi gibi anne babaya ait yükümlülük ve hakların bütününü ifade eder. Bir çocuğun velileri, evlilik birliği içerisinde kural olarak hem anne hem de babasıdır. Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velayeti ve velayetten doğan her türlü hakkı birlikte kullanırlar. Bu birlikte kullanma, ortak bir iradeyi ya da bir görev paylaşımını içerir.

Evliliğin sona erdirilmesi halinde ise mahkeme tarafından velayetin hangi tarafa bırakılacağına ilişkin bir karar verilmesi gerekir. Boşanmanın ardından iki çift velayet türü mahkeme tarafından belirlenebilir. Bunlardan ilki, çocuğun bırakıldığı tarafa tek taraflı olarak velayetin de verildiği türdür. Çocuk ya da çocukların haklarının eşit olarak kullanımına evlilikten sonra da devam edilmesine mahkeme tarafından karar verilmesine ise ortak velayet adı verilir. 

Ortak Velayet Nedir?

Ortak velayet nedir sorusunun cevabı için ilk olarak ilgili düzenlemelerin yasal kaynağını oluşturan 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nu incelemek gerekir. İlgili kanunun 335 ve 336. maddelerinde “Ergin olmayan çocuk, ana ve babasının velâyeti altındadır. Yasal sebep olmadıkça velâyet ana ve babadan alınamaz. Hâkim vasi atanmasına gerek görmedikçe, kısıtlanan ergin çocuklar da ana ve babanın velâyeti altında kalırlar. Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velâyeti birlikte kullanırlar.” hükümlerini içermektedir. Yasal düzenlemeden anlaşılan, ayrılan çiftlerden birine velayet verileceği ve evlilik devam ederken çiftlerin her birinin velayet hakkına sahip olacağıdır. Yasada boşanmadan sonra ortak velayete ilişkin açık bir düzenleme bulunmamaktadır. 

Ancak bu noktada, ilk olarak İzmir’de bir yerel mahkemenin ilamı ile ortaya çıkan ve takip eden süreçte Yargıtay ilamları ile istikrarlı bir uygulamaya kavuşan ortak velayete ilişkin içtihatlar gündeme gelir. Bu hususta güncel olarak uygulama alanı bulan emsal kararlardan biri Yargıtay 2. Hukuk Dairesi tarafından 2017/1737 K. sayılı ilamda yer alan “Ortak / birlikte velayet düzenlemesinin Türk kamu düzenine açıkça aykırı olduğunu ya da Türk toplumunun temel yapısı ve temel çıkarlarını ihlal ettiğini söylemek mümkün değildir.’’ hükmü ile ortak velayetin Türk hukukunda da uygulanabileceği ifade edilmiştir. Bu bağlamda Yargıtay tarafından milletlerarası anlaşma hükümleri ve yabancı hukuk sistemlerindeki uygulamalar da gözetilmiş olup bu uygulama değişikliği henüz kanun düzenlemesi ile destek bulamadığından ortak velayet sorunları sıkça ortaya çıkmaktadır. 

Ortak Velayet Kararı Şartları Nelerdir?

Ortak velayet şartları, çocuklara ilişkin boşanma davalarında uygulanan genel ilkeler itibarıyla değerlendirilmektedir. Ortak olarak velayetin sürdürülmesine yönelik bir karar verilecekse, ilk şart olarak çocuğun bu durumdan menfaatinin bulunması aranacaktır. Çocuğun menfaati her koşulda üstün tutulur. Ortaya çıkacak durumda çocuk menfaati korunuyor ise ortak velayete hükmedilebilecektir.

Bu sebeple ikincil bir şart olarak eğer ayırt etme gücüne haiz ise çocuğun da bu duruma muvafakatinin alınması aranır. Ayrıca tüm bunları bütünlemek maksadıyla taraflar arasında bu duruma ilişkin bir uyuşmazlığın var olmaması, her iki tarafın da hem boşanmaya hem de velayetin ortak olarak sürdürülmesine yönelik iradelerinin mevcudiyetinin bulunması gereklidir. Bu koşulları değerlendirecek mahkemede ortak velayetin doğru bir uygulama olacağına yönelik kanaatin doğması, son şart olarak ortaya çıkar ve verilecek kararın önünü açar. 

Ortak velayete karar verilmesi nafakaya ilişkin taleplerin mahkeme tarafından hükme bağlanmasını önlemeyeceği gibi çocuğun büyük oranda birlikte yaşayacağı eş ile diğer eşin arasında uyulması gereken görüşme zamanları ve çocuğun yetiştirilmesine katkı hususlarında da belirli bir ilamın verilmesinin önüne geçmez.

Velayet kurumu, çocuğa karşı hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi ile kullanılmasını ifade ettiğinden burada ortaya çıkacak hukuki durum, verilecek kararlarda ortak iradenin varlığına işaret eder. Ortak velayette şehir değişikliği için ise diğer eşin izni veya mahkemenin değişikliğe onay vermesi şartı aranır. Ayrıca ortak velayete bazı boşanma sebeplerinin varlığı halinde karar verilemez. Örneğin aile içi şiddet, ağır hakaret, onur kırıcı davranışlar, onursuz yaşam sürme, alkol veya uyuşturucu gibi bağımlılıklar yüzünden boşanma talebinde bulunulan durumlarda ortak velayete hükmedilmesi mümkün değildir. 

Ortak Velayetin Faydaları Nelerdir?

Ortak velayet davası, temelde olumlu bir gelişmeyi içerir. Boşanma aşamaları ve boşanmanın ardından gelen süreç çoğunlukla hem ayrılan eşler hem de çocukları için oldukça olumsuz bir süreç olarak yaşanır. Fakat ortak velayete yönelik bir isteğin bulunması, her şeyden önce boşanan eşlerin ortak evlatları üzerinden birbirlerine karşı duydukları saygıyı göstermesi bakımından oldukça kıymetlidir.

Çocuğun boşanmanın ardından her iki ebeveyni ile de saygı, düzen ve süreklilik içeren bir ilişkiyi idame ettirebilmesini sağlayan ortak velayet, eşlerden birinin velayete sahip olduğu duruma göre çocuğun genel hayatını daha olumlu etkilemektedir. Tüm bunlarla birlikte ortak velayet durumunda çocuğun hayatına ilişkin yükümlülükler, önemli kararlar, değişiklikler, öne sürülmesi gereken haklar, yetiştirilmeye yönelik eylemler eşlerin tıpkı evlilik içerisinde olduğu gibi örtülü ya da açık ortak iradelerine bağlanır.

Bu da çocuğun olumsuz ortamlardan uzak tutulmasını ve sağlıklı şekilde büyümesini teminat altına alır. Yapılan pek çok araştırmada anne ve babası arasında bir eşitliği, paylaşım olgusunu hissedebilen çocukların psikolojik anlamda daha sağlıklı oldukları; boşanmanın olumsuz etkilerinden daha az etkilendikleri belirtilmektedir.

Ortak velayetin bazı dezavantajlarının mevcut olduğundan da söz edilebilir. Boşanan çiftlerin kendi hayatlarını yeniden kurmaları aşamasında yaşayacağı gelişmelerin yaratacağı duygusal sorunlar, yaşam zorluğu, boşanmanın oluşturduğu ilişkisel gerginlik veya boşanmanın etkilerinin çift arasındaki yeni ilişkiye tesir edişi bu sürecin yürütülmesi mümkün olmayan bir hale gelmesine sebebiyet verebilir. Bu sebeple ebeveynlerin sürece mümkün olduğunca eşit ve ortak katılım sağlamaları, uzun süreli aralar vermemeleri, aralarındaki olayları çocuklar ile olan ilişkiye yansıtmamaları ve sorumluluk almaktan çekinmemeleri gerekir. 

Ortak Velayette Yurt Dışına Çıkma Nasıl Olmalı?

Hukuki olarak ebeveynleri boşanan çocukların yurt dışına çıkmaları hususunda muvafakat şartı aranır. Velayet hakkının hangi şekilde dağıtıldığının bu hususta önemi bulunmamaktadır. Ana babası sağ olan ve velayeti ortak ya da tek taraflı olarak boşanma sonrası ebeveynlerine bırakılan çocuğun yurt dışına çıkartılması için yazılı muvafakatnamenin diğer eş tarafından verilmesi gerekir.

Aksi halde çocuğun yurt dışına çıkartılması mümkün olmayacaktır. Bir şekilde muvafakat olmaksızın yurt dışına çocuğu çıkartan eş hakkında hukuki yollara başvurulması gündeme gelebilecektir. Boşanma ve velayete ilişkin hukuki süreçler uzman gözetiminde yürütülmesi gereken detaylı işlemleri içerir. Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi’nin boşanma hukuku alanında ihtisas sahibi kadrosu, başarılı hizmetlerini sürdürmeyi amaçlamaktadır.