Süt İzni Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Endüstriyel devrim ve sanayileşme, görülmemiş düzeyde iş gücüne ihtiyaç duyulmasına zemin hazırlayarak çalışan sayısını artırmıştır. Bu süreçte toplumsal rollerin yıkılmasıyla kadınlar da çalışma hayatında aktif rol almaya başlamış ve erkek egemen iş sahalarında kendine yer bulmuşlardır.

Kadınların çalışma hayatında rol almasıyla bir takım özel hükümlerin düzenlenmesi zorunlu hâle gelmiştir. Bu noktada kadınların iş hayatına atılmasıyla yenidoğan bebeklerle ilgili bazı sorunlar da ortaya çıkmıştır. 

Bebeğin doğumu ile ebeveyn olan erkek çalışanlar ile iş hayatında rol alan kadınların durumları insan doğası gereği farklılık arz etmektedir. Annenin bebekle olan bağı ve bebeğin ona duyduğu ihtiyaç göz önüne alınarak temel hakları kanunlarla çerçevelenmiştir.

Çocuk sahibi olan kadın çalışanlara, daha geniş ve daha uzun süreler izin kullandırılması ön görülmüş olup izin hakkının kullanımı işverenlerin tercihine bırakılmamıştır. Doğum sürecinde kadın çalışanlar uzun süreli ücretli izin olarak doğum iznine ayrılabildikleri gibi iş hayatına dönüş süreçlerinde de yeni doğan çocuklarına gerekli ilgiyi verebilmeleri için süt izni düzenlemesi hayata geçirilmiştir. 

Süt İzni Nedir?

Süt izni, yeni doğum yapmış ve emzirme dönemi devam eden çalışan annelere tanınmış bir haktır. İş hayatında aktif rol almaya devam ederken aynı zamanda bebekleri ile anneliğin gerektirdiği özen doğrultusunda vakit geçirebilmeleri için kadın çalışanlara özgü olarak tanımlanmış kanuni ücretli izin hakkı olan süt izni, kişinin çalışma hayatından bağımsız olan temel hak ve hürriyetlerini korur.

Hamilelik sürecinde kadın çalışanların doğumdan önce ve sonraki 8 haftalık süreçte ücretli doğum izni hakkı mevcuttur. Fakat çalışma hayatının doğası gereği bir iş yeri, hayatın olağan akışında bu sürelerden daha fazla süren devamsızlığı kaldıramayacaktır. Bu sebeple hamileliğin en zorlu dönemi olan son 2 ayda ve bebeğin dünyaya geldiği ilk 2 aylık süreçte kadınlar, iş hayatından tamamen uzak olma hakkını kullanarak süt iznini ayrılır. Kadın çalışanların işe döndüğünde bebeği ile olan bağının kopmaması adına günlük süt izni kavramı ortaya çıkmıştır.

Emziren anne süt izni hakkından faydalanmak suretiyle çalışma hayatına katılım sağlarken de bebeğinin hayati ihtiyaçları ile ilgilenebilir. Süt izninin kullandırılması işverenin tercihine bırakılmamış olup her anne yasal şartları taşıdığı müddetçe süt izni kullanabilir. Ayrıca Türk hukukunda süt izni kavramı özel sektör çalışanı veya kamu çalışanı ayrımına tabi tutulmamıştır. Yeni doğum yapan anneler görevi ve çalışma biçimi her ne olursa olsun, süt izninden faydalanabilir. Emzirme izni olarak da adlandırılan bu izin türünde anne, gün içerisinde işten ayrı kalarak bebeği ile vakit geçirebilir. 

Süt izni ne zaman başlar sorusunun cevabı da kamu – özel sektör çalışanı ayrımı yapılmaksızın aynıdır. Buna göre süt izni, annelik izninin sona ermesi ve çalışan annenin işe geri dönmesi ile başlar. Süt izninin kullandırılmaması hâlinde ise çalışan annenin iş akdini tek taraflı olarak bildirimsiz şekilde feshetme hakkı doğacaktır. Anne tarafından yapılan feshin akabinde, işverenin kıdem tazminatı ve her türlü işçilik alacağını anneye ödeme yükümlülüğü vardır. 

Memurların Süt İzni

Memuriyette süt izni, özlük haklarının belirlendiği 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile hüküm altına alınmıştır. Anılan kanunun ‘mazeret izni’ başlıklı 107. Maddesinin D ve F bentlerinde ‘’Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde birbuçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır… Doğum sonrası analık izni süresi sonunda kadın memur, isteği hâlinde çocuğun hayatta olması kaydıyla analık izni bitiminde başlamak üzere ayrıca süt izni verilmeksizin birinci doğumda iki ay, ikinci doğumda dört ay, sonraki doğumlarda ise altı ay süreyle günlük çalışma süresinin yarısı kadar çalışabilir. Çoğul doğumlarda bu sürelere birer ay ilave edilir. Çocuğun engelli doğması veya doğumdan sonraki on iki ay içinde çocuğun engellilik durumunun tespiti hâllerinde bu süreler on iki ay olarak uygulanır…’’ hükmü yer almaktadır. 

Buna göre doğum yapan kadın memurlar, doğum izninin bitişi ile birlikte işe dönerler ve işe döndükten sonra ilk altı ay boyunca günde 3 saat, ikinci altı ay boyunca ise günde 1.5 saatlik süreyle süt izni adı altında ücretli izne ayrılabilir. Süt izni memur tercihi ile gün içerisinde uygun olan saatlerde kullanılır. Ücretli izin olarak kullandırılan süt izninde, memurun izin kullandığı sürelerdeki kazançları çalışmış gibi ödenir. Ayrıca ilgili maddede ve aynı kanunun 43. ek maddesinde yer alan hükümler uyarınca kadın memurlara bir seçim hak tanınmıştır.

Buna göre tercihe bağlı olarak yeni anne olmuş memurlar, süt izni yerine yarı zamanlı da çalışabilir. Ayrıca yasa ile memurlara, çocuğun ilköğretim çağına gelip zorunlu eğitime başlayacağı güne kadar yarı zamanlı olarak çalışmaya devam etme yönünde bir tercih hakkı sunulmuştur. Yeni anne olan memur çalışan tarafından uzun süreli yarı zamanlı çalışma seçeneğinin tercih edilmesi hâlinde ise alınacak ücret tam zamanlı ücretli çalışma şeklinde değil yarı zamanlı kazanç üzerinden ödenmektedir. 

Özel Sektör Çalışanlarının Süt İzni

Özel sektörde çalışan annelerin süt izni hakkı 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir. İlgili kanunun 74. maddesi, ‘’Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kulllanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır…’’ hükmü ile bu hakka yasal zemin teşkil eder. Özel sektör çalışanı anneler, bebeğin kaç aylık olduğuna ilişkin herhangi bir ayrıma tabi tutulmaksızın günde 1.5 saat süt izni süresi dahilinde işten ayrılabilirler. İş Kanunu’na tabi olarak çalışan emziren anneler, süt iznini bebekleri 1 yaşını doldurana kadar kullanabilir. Bebeğin ilk yaşını doldurmasının ardından ücretli süt izni kullandırılması yasaya göre zorunlu değildir. Fakat işçi ile işveren arasında yapılacak özel anlaşmalar ile süt izninin süresi uzatılabilir. Kanuni süreyi aşan süt izni kullanımında iznin tam ücretli izin olarak gerçekleştirilmesi zorunlu değildir. Ücretsiz veya tam ücretten düşük bir ücret ile de süt izni anlaşması bebeğin 1 yaşını aşmasının ardından karşılıklı anlaşma ile sürdürülebilecektir.

Süt İzni Nasıl Hesaplanır?

Süt izni hesaplama işlemi yapılırken pek çok değişken göz önüne alınır. Çalışan annenin hangi kanuna bağlı olarak çalıştığı, doğumun nasıl gerçekleştiği, tekil veya çoğul doğumun meydana gelmesi, bebeğin sağlığı gibi faktörler süt izni süresini doğrudan etkiler. Süt iznine ilişkin ücret hesaplamalarında memurların yarı zamanlı çalışma tercihi haricinde kişinin saatlik tam ücreti esas alınır.

Özel sektör – kamu ayrımı yalnızca yeni anne olmuş kişinin süt iznine ayrılabileceği sürelerle ilgilidir. Süt izni kullanılan süreler çalışan her anne için saatlik tam ücret üzerinden hesaplanır. Ücretli bir izin türü olan süt izninde annenin alacağı ücretten herhangi bir kesinti yapılması yasalara aykırıdır ve çalışan anne tarafına sözleşmeyi haklı olarak feshetme hakkı oluşturur.

Çalışan annelerin bebeği ile sağlıklı ilişki kurması ve bebeği için gereken ilgiyi eksiksiz sunması son derece önemlidir. Bu doğrultuda annelerin haklarını öğrenmesi ve tanınan haklardan eksiksiz faydalanmaları büyük önem taşır. Annelik sürecinde karşılaşabileceğiniz her türlü hukuki sorun hakkında uzman desteğine ihtiyaç duyabilirsiniz. İş Hukuku alanında deneyimli olan Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi ile iletişime geçebilir, aradığınız danışmanlık hizmetini alabilirsiniz.