Tereke Nedir?

Bir insanın haklarının ne zaman doğacağı ve sona ereceği Türk Medeni Kanunu’nun ‘kişiliğin başlangıcı ve sonu’ başlıklı 28. Maddesinde açıklanmıştır. Anılan madde ‘’Kişilik, çocuğun sağ olarak tamamıyla doğduğu anda başlar ve ölümle sona erer. Çocuk hak ehliyetini, sağ doğmak koşuluyla, ana rahmine düştüğü andan başlayarak elde eder.’’ hükmünü içermektedir.

Bir kişi, sağ doğmak koşuluyla ana rahmine düştüğü andan itibaren hak sahibi olma yetisini kazanır. Kişinin ölümü ile bu ehliyet sona erer. Ölümden sonra bir insanın yeni hak elde edebileceği söylenemeyecektir. Ancak, kişinin sağ iken kazandığı haklar, ölümünün ardından birden ortadan kalkmayacaktır. Vefatın ardından kişiye ait malvarlığı, aktifi ve pasifi ile birlikte yeni bir hukuki kimlik kazanır. 

Tereke Ne Demek?

Ölümden sonra vefat eden kişinin hukuki sıfatı muris, miras hakkına sahip yakınlarının sıfatı ise mirasçı olur. Mirasa konu olabilecek vefat edene ait malların, alacakların, hakların ve bunlarla beraber borçların, pasiflerin bütününe ise tereke adı verilir. Tereke, murisin vefatının ardından hayat bulur ve miras hukukunun özel düzenlemelere göre işlem görür.

Tereke üzerinde bir mirasçının hakkının bulunması halinde iş bu mirasçı işlemleri kendi başına yürütebilecektir. Mirasçı sayısı birden fazla ise, Medeni Kanun’da yer alan düzenlemelere göre tereke üzerinde özel bir ortaklık meydana gelecek ve tüm işlemler bu ortaklık tarafından yönetilecektir. Türk Medeni Kanunu’nun 640. Maddesi ‘’Birden çok mirasçı bulunması hâlinde, mirasın geçmesiyle birlikte paylaşmaya kadar, mirasçılar arasında terekedeki bütün hak ve borçları kapsayan bir ortaklık meydana gelir…’’ hükmünü içerir.

Tereke anlamı itibari ile bir kimseden kalan her şey anlamına gelir. Miras bırakanın vefatı ile birlikte hukuki varlık kazanan terekede yer alan her türlü mal ve hakkı mirasçılar, ölüm anında kazanmış sayılır. Bu kazanma işlemine ilişkin yasal dayanak, Türk Medeni Kanunu’nun 591. maddesinde yer alan ‘’Mirasçılar, mirasbırakanın ölümü ile mirası bir bütün olarak, kanun gereğince kazanırlar. Kanunda öngörülen ayrık durumlar saklı kalmak üzere mirasçılar, mirasbırakanın aynî haklarını, alacaklarını, diğer malvarlığı haklarını, taşınır ve taşınmazlar üzerindeki zilyetliklerini doğrudan doğruya kazanırlar ve mirasbırakanın borçlarından kişisel olarak sorumlu olurlar. Atanmış mirasçılar da mirası, mirasbırakanın ölümü ile kazanırlar. Yasal mirasçılar, atanmış mirasçılara düşen mirası onlara zilyetlik hükümleri uyarınca teslim etmekle yükümlüdürler…’’ hükmüdür. İlgili hükümde ayrıca yasal mirasçı ve atanmış mirasçı farkına da değinilmiştir. Kişinin yasal mirasçıları, kanunda miras hakkı saklı pay olarak belirlenmiş alt ve üst soyunda yer alan yakınlarıdır. Atanmış mirasçılar ise ölüme bağlı tasarruflar olan vasiyetname türlerinden biri ile miras bırakan tarafından mirastan pay alması kararlaştırılmış kişiler olarak anılmaktadır.

Hangi Mallar Tereke Kapsamında?

Terekede yer alanları kısaca vefat eden kimsenin hayattayken edindiği her türlü malvarlığı değeri olarak ifade etmek mümkündür. Miras bırakanın hayatta iken edindiği ev, arsa, tarla gibi taşınmaz varlıklar; araba, traktör, motorsiklet gibi taşıtlar ve her türlü taşınır alet; nakit para, değerli madenler, hisse senedi, fon payı, şirket ortaklığı gibi maddi karşılığı olan ürünler ve kişiye ait mirasçıları tarafından da öne sürülebilecek haklar terekenin aktifini oluşturur. Fakat terekenin tek taraflı olmadığı ve müteveffanın her türlü borcunu da kapsadığını ifade etmekte fayda vardır. 

Vefat eden kimselerin ölümü ile birlikte terekeye dahil olmayacak bir takım mal ve hakların mevcut olduğunu da belirtmek gerekir. Sebebi olan malvarlığı hakları terekeye dahil olsa da trafik para cezaları, vergi cezaları gibi pasif değerler terekeye dahil edilemez.

Kişinin hakkı olarak ona verilmiş nafaka alacağı veya oturma hakkı gibi hakların da tereke içeriğinde yer almadığını da söylemek gerekir. Ayrıca doğal olarak kişinin ölümünün ardından bedenen var oluşu ile hüküm ifade eden iş sözleşmesi, eser sözleşmesi, vekalet sözleşmesi gibi hukuki ilişkiler terekeye dahil olmaksızın son bulur. 

Tereke Malları Nasıl Tespit Edilir?

Tereke malları öncelikle bizzat mirasçılar tarafından tespit edilebilir. Vefat edenin ardında ne bıraktığı biliniyor ise, tüm malvarlığı somut şekilde vefatın ardından görülebiliyor ise terekenin tespiti oldukça basit bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Fakat miras bırakanın terekesinin aktif ve pasiflerinin, terekeye dahil olacak mallarının tam olarak belirlenememesi durumunda tereke tespit davası açılması söz konusu olur.

Anılan dava ile mirasçılar, murisin vefatının ardından sahip olduğu her türlü malvarlığına ilişkin varlığın mahkeme yolu ile tespitini talep eder. İş bu dava yalnızca bir delil tespiti niteliğine sahiptir ve dava sonucunda terekeye ilişkin tespit hariç herhangi bir işlem mahkeme eli ile yapılmaz. 

Tereke davası, son yıllarda daha sık gündeme gelen bir hukuki yoldur. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu hükümlerinin yürürlüğe girmesinin ardından daha önceden mirasçılar eliyle yapılabilen tespit işlemleri mahkeme kararı olmaksızın yapılamaz hale gelmiştir. KVKK öncesi dönemde mirasçılar, veraset ilamı gibi mirasçı olduklarını gösteren bir belge ile bankalara ve benzeri kuruluşlara giderek terekeye dahil olan fakat bilgi sahibi olmadıkları değerler hakkında döküm alabilmekte idi.

Yürürlükte olan KVKK ile kişisel veriler, mahkeme kararı olmaksızın üçüncü kişilerle paylaşılamadığından mirasçıların tereke tespit davası açarak mahkeme kanalı ile bu bilgileri elde etmesi mümkün olmaktadır. Davanın açılması ile mahkeme, murisin hesabı olan bankalara, borsalara, özel fonlara ve terekeye ait malların bulunabileceği her türlü kuruluşa müzekkere yazmak sureti ile gerekli bilgileri toplar. 

Terekenin tespiti davasını açabilmek için bir hukuki yararın varlığından söz edilebilmelidir. Bu sebeple anılan davayı açmaya mirasçılar doğrudan yetkilidir. Davayı açan mirasçının yasal veya atanmış olmasının herhangi bir önemi yoktur. Terekeden pay alması söz konusu olan herkes, tespit davası açabilir. Bu davaya, murisin ölmeden önceki yerleşim yerinde bulunan Sulh Hukuk Mahkemeleri bakmakla yetkili ve görevlidir. 

Tereke Mirasçılar Arasında Nasıl Paylaşılır?

Mirasçılar, noterlik vasıtası ile veya gerekli belgelere sahip olmamaları halinde Sulh Hukuk Mahkemeleri nezdinde alacakları veraset ilamı ile yasal mirasçı konumu kazanırlar. Murisin vefatının ardından terekenin mirasçılarının kim olduğu ve terekenin içeriği hususlarında herhangi bir uyuşmazlık olmaması halinde mirasın paylaşımı gerçekleştirilir.

Mirasın paylaşımındaki ilk yol, mirasçıların kendi aralarında yasal paylar dikkate alınarak hür iradeleri ile gerçekleştirecekleri anlaşma sonucunda gerçekleşmektedir. Mirasçılardan biri dahi anlaşma yolu ile paylaşıma rıza göstermez ise terekenin bu şekilde taksimi mümkün olmayacaktır.

Anlaşma yolu ile paylaşımı herhangi bir sebeple gerçekleştiremeyen mirasçıların, içinde bulundukları duruma göre başvurabilecekleri birden fazla hukuki yol bulunmaktadır. Mirasın mahkeme yolu ile paylaşılması için miras taksim davası veya izale-i şuyu (ortaklığın giderilmesi) davası ikame edilebileceği gibi tereke üzerinde var olan elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevirilmesi için de dava açılabilir.

Murisin vefatından önce gerçekleştirilen işlemler dolayısı ile terekenin olması gerekenden az aktif mal içerdiğinin düşünülmesi halinde muvazaalı işlemden kaynaklanan iptal davaları gündeme gelecektir. Terekenin pasifinin aktifinden daha çok olması halinde ise mirasın reddine ilişkin hükümlere dayanılarak yargı yolu kullanılabilir. Tüm bu hususlar oldukça detaylı ve uzman bilgisi gerektirdiğinden mirasçıların herhangi bir hak kaybı yaşamamak adına miras hukuku alanında uzman avukatlar ile çalışması önerilir. Siz de Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi’nden hizmet alarak hukuki işlemlerinize dair sorunlarınıza çözüm bulabilirsiniz.