Yaşlılık Maaşı Ve Şartları Nelerdir?

Türkiye Cumhuriyeti Devleti, anayasasında yer alan tanımı itibariyle sosyal bir devlettir. Sosyal devlet, diğer adı olan refah devleti sıfatından da anlaşılacağı üzere toplumunu oluşturan bireylerin sosyal ve ekonomik refah düzeylerini en yüksek seviyeye çıkartmak için eylemlerde bulunan devletlere denir. Sosyal devlet ilkesi uyarınca Türkiye’de pek çok hukuki düzenleme meydana getirilerek toplumun belirli kesimlerinin refah problemlerinin giderilmesi amaçlanmıştır.

Maddi sıkıntılar içerisinde olan kişilerin toplumsal hayata pozitif anlamda katkı sunmalarının zor olacağı kabul edilmelidir. Bununla birlikte temel insani ihtiyaçlarını gideremeyen kişiler, suça karışmak suretiyle toplumun huzurunu ve genel refah düzeyini de olumsuz etkileyeceklerdir.

Tüm bu nedenler çerçevesinde sosyal devlet olma ideali, toplumun tüm kesimlerine ulaşan bir devlet desteğini öngörür. Yaşlılık maaşı adı verilen ödenek türü de bu ilkenin ve idealin bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. 

Yaşlılık Maaşı Nedir?

65 yaş maaşı ya da diğer adıyla yaşlılık maaşı, Türkiye Cumhuriyeti Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından düzenlenen ve ileri yaşta olup herhangi bir sosyal güvencesi bulunmayan maddi zorluktaki bireylere verilen maaştır.

Yaşlı bireylerin zorunlu temel ihtiyaçlarını karşılamaları ve yaşları gereği çalışma hayatına dahil olamayacakları nedeniyle düşebilecekleri zor durumlarda rahatlamaları amacıyla düzenlenen yaşlılık maaşı, düzenli bir gelir olarak ilgili bireylerin hesaplarına yatırılır. Devletin sosyal devlet ilkesine uygun şekilde getirilen bu düzenleme, belirli şartları karşılayan maddi zorluktaki yaşlıların bir dayanağının olması amacını güder. 2025 yılı yaşlılık maaşı 4.664 TL olarak belirlenmiş olup üç aylık periyotlarla hakkı bulunan kişilerin hesaplarına yatırılmaya devam edecektir.

Yaşlılık maaşı, 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun’da düzenleme alanı bulmuştur. İlgili kanunun birinci maddesi “Sosyal güvenlik kuruluşlarının herhangi birisinden her ne nam altında olursa olsun bir gelir veya aylık hakkından yararlananlar ile uzun vadeli sigorta kolları açısından zorunlu olarak sigortalı olunması gereken bir işte çalışanlar, nafaka bağlanmış veya nafaka bağlanması mümkün olanlar veya 24/5/1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu hükümlerine göre harçlık ödenenler hariç olmak kaydıyla, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları tarafından muhtaç olduğuna karar verilen 65 yaşım doldurmuş Türk vatandaşlarına, muhtaçlık hali devam ettiği müddetçe (KOD 5) (4.387) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımından bulunacak tutarda aylık bağlanır.” şeklindeki hüküm ile bu ödeneğe ilişkin yasal düzenlemeyi ve temel şartları içerir. İlgili maddenin devamında ve kanunun bütününde 65 yaş maaşına ilişkin şartlar, ödeme biçimi, yapılacak işlemler, bağlanma ve kesilme esasları düzenlenmiş olup bakanlıklar tarafından kanunun uygulanması adına yönetmelikler de yürürlüğe alınmıştır. 

Yaşlılık Maaşı Şartları Nelerdir?

Devlet tarafından vatandaşlara sosyal bir güvence olarak düzenlenen yaşlılık maaşının şartları da ilgili hukuki düzenleme ile belirlenmiştir. 65 yaşını geçen her birey yaşlılık maaşı adı verilen bu ödeneği almaya hak kazanamaz. Ödeneğin alınabilmesi için yasal olarak belirlenmiş olan yaşlılık maaşı alma kriterleri karşılanıyor olmalıdır. Bu şartlar şu şekilde sıralanabilir:

65 yaş ve üzeri olma şartı: İlgili ödeneğin adından da anlaşılacağı üzere başvuru yapacak kişilerde aranan ilk şart, 65 yaşı geçmiş olma şartıdır. 65 yaşın altında olan ve sağlık durumu çalışmaya elveren bireylerin iş hayatına dahil olmaları bekleneceğinden dolayı bu ödenekte bir yaş kriteri ortaya koyulmuştur. Bu sebeple 65 yaşın altındaki kişiler bu ödenekten faydalanamaz.

Başka bir sosyal güvenlik ödeneğinden yararlanmıyor olma şartı: Yaşlılık maaşı alacak kişilerin SGK, Bağkur, Emekli Sandığı ve benzeri kuruluşlardan aylık ödenek almıyor olması gerekir. Yaşlılık maaşı yalnızca geliri olmayan ve maddi anlamda yokluk çeken ileri yaştaki bireylere ödenir. Bundan dolayı farklı ödenek alan kişilerin bu ödeneğe başvurma hakları yoktur. Ayrıca SGK’ye isteğe bağlı prim ödemesi gerçekleştiren kişiler de bu ödenekten faydalanamaz. 

Gelir durumunun geçimsiz olması: Yaşlılık aylığına bağlanacak kişilerin gelir durumunun yaşantılarını sürdürmeleri için yetersiz olmaları da aranan şartlardandır. Örneğin kira geliri, çiftçilik geliri veya aynı hanede yaşadığı başka kişilerin geliri olan kişiler; sadece sosyal yardım ödeneği almıyor olmalarından dolayı yaşlılık aylığı alamazlar. Burada yapılan hesaplama, kişinin yaşadığı hanedeki bireylerin kişi başına düşen gelirinin asgari ücretin üçte birinden az olması zorunluluğudur. Bu hesaplama yöntemi ile gerçekten ihtiyaç sahibi olan yaşlı bireylerin tespiti sağlanmaktadır. 

Kişinin muhtaç durumda olması: Yaşlılık maaşı sorgulama aşamasında valilikler ya da kaymakamlıklar vasıtası ile görevlendirilecek birimler tarafından kişinin muhtaçlık durumuna ilişkin araştırma yapılır. Başvuru sahibinin günlük yaşantısı ve maddi durumu ilgililer tarafından araştırılarak bilgilerin doğruluğu teyit edilir. Gerçek dışı beyanlarla başvuru yapanların yaşlılık maaşı talebi reddedilir. 

Yaşlılık Maaşı Başvurusu Nasıl Yapılır?

Yaşlılık maaşı başvurusu, günümüzde pek çok işlemde olduğu gibi e-Devlet sistemi üzerinden gerçekleştirilebilir. E-devlet şifresi ile sisteme giriş yapan vatandaşlar, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ilgili hizmet sekmesi üzerinden işlemleri tamamlayarak internet üzerinden başvurularını yapabilmektedir.

Bunun yanı sıra doğrudan yaşanılan yerde bulunan müdürlüğe nüfus cüzdanı, gelir belgesi, sigorta kayıtları gibi talep edilen belgelerin elde edilmesi sonucu bir başvuru dilekçesi ile işlemlerin yapılması talebinde bulunulabilir. Başvuru sonrası gerekli adımlar ilgili idari birimler tarafından yürütülür ve araştırma sonucunun da gelmesiyle birlikte şartları karşılayan kişilere yaşlılık ödeneği tanımlanır. 

65 Yaş Maaşı Almak için Nasıl Başvuru Yapılır?

E-devlet sistemi üzerinden yapılacak başvurularda sistem, başvuru sahiplerini otomatik olarak yönlendirir. Fiziki başvurularda ise öncelikle ilgili kaymakamlık ya da valilik mal müdürlüğüne veya defterdarlık birimine gidilerek başvuruda istenen belgelerin listesi ve taslakları talep edilir. Bunun ardından gerekli belgeler tedarik edilir ve formlar doldurulur.

İl veya ilçede olma durumuna göre muhtaçlık karar yazısı idari birimden temin edilir. Sosyal Güvenlik Kurumu, Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü birimi üzerinden yapılan başvuruyu inceler. Başvurunun hizmet kapsamında bulunup bulunmadığı, kişinin şartları taşıyıp taşımadığı veya başvuru sahibinin sunduğu bilgilerin doğru olup olmadığı gibi hususlar incelenir. Başvuru sonucu olumlu olması halinde ilgiliye yaşlılık ödemesi yapılmaya başlanır. 

Yaşlılık Maaşı Ne Zaman Yatırılır?

Yaşlılık maaşının halk arasında yaygın kullanılan isimlerinden biri de üç aylıktır. Bu isim, doğrudan ilgili ödemenin yapılış tarihinden gelmektedir. Yaşlılık maaşı, her üç ayda bir periyodik olarak ilgili hesaplara ödenir.

Her yılın mart, haziran, eylül ve aralık aylarında ödenen bu ödenek, PTT aracılığıyla ilgili kişilere ulaştırılır. Ödeme günü ise kişinin doğum tarihindeki güne göre değişkenlik gösterir. Doğum günü 1-15. günler arasında olanlar ayın başında, doğum günü 16-31. günler arasında değişenler ise ayın ikinci yarısında maaşlarına kavuşur. 

Yaşlılık Maaşı Sorgulaması Nasıl Yapılır?

Yaşlılık maaşı sorgulama işlemleri e-Devlet sistemi üzerinden gerçekleştirilebilir. E-Devlet arama menüsü üzerinden yaşlılık aylığı şeklinde yapılacak arama sonucunda sorgulama ekranına ulaşılması mümkündür. e-Devlet şifresi olmayan ve sistemi kullanabilecek durumda olmayan kişiler ise 144 numaralı telefon hattı üzerinden Sosyal Yardım Hattı’na bağlanarak TC Kimlik numaraları ya da başvuru numaraları vasıtası ile başvuru durumlarını öğrenebilir, başvurusu olumlu sonuçlanan bireyler ise ödemeye ilişkin sorularını bu kanal üzerinden iletebilir. Sosyal Güvenlik Hukuku’na ilişkin bu düzenleme ile ilgili danışmanlık hizmeti almak faydalı olabilir. Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi, müvekkillerine uzman görüşüyle danışmanlık hizmeti vermeyi sürdürmektedir.