Zimmet Suçu Nedir? Şartları Nelerdir?

Kamu kuruluşları; hizmetlerin kesintisiz olarak yürütülebilmesi adına bir iş gücüne ihtiyaç duyar. Bu iş gücünü sağlayan kişilere ise kamu çalışanı veya halk arasındaki yaygın kullanıma göre memur adı verilir. Kamu hizmetinin insan eli ile sağlanması, doğal olarak bir takım problemleri de beraberinde getirmektedir.

Parasal değeri olan varlıkların ve kamu iradesinin, her ne kadar kamu görevlisi sıfatı taşıyor olsalar dahi gerçek kişiler vasıtası ile kontrol edilmesinin neticesinde bir takım suçların işlenme tehlikesi öngörülerek bir takım suçlar hüküm altına alınmıştır. Bu hususta en yaygın bilinen suç olan zimmet suçu, yalnızca kamu çalışanlarının işleyebileceği özgü bir suç olarak düzenlenmiştir.

Zimmet Suçu Nedir?

Zimmet suçu ne demek sorusunun cevabı 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 247. maddesinde verilmiştir. Anılan maddede ‘’Görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır. Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir.’’ hükmü tesis edilmiş ve zimmet suçuna ilişkin genel tanım yapılmıştır. 

Zimmet suçu TCK ile yapılan bu düzenleme dahilinde yalnızca kamu görevlilerinin işleyebileceği bir suç olarak tanzim edilmiştir. Sıradan bir vatandaş tarafından zimmet suçu işlenemez. Kanunun kimleri kamu görevlisi olarak saydığı incelendiğinde, Türk Ceza Kanunu’nun 6. maddesindeki ‘’…Kamu görevlisi deyiminden; kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi…’’ tanımının yapıldığı görülecektir. Her ne kadar zimmet suçunun faili kamu görevlisi sıfatını taşıyan kişilerden olmak zorunda olsa da sıradan vatandaşların bu suçun işlenmesi sırasında yardım eden veya azmettiren sıfatı ile müdahil olmaları söz konusu ise yargılanabilecekleri hususuna dikkat çekmek gerekir. 

Zimmet suçu ile kamu görevlilerine özgü diğer suç tanımları karıştırılmamalıdır. TCK’de düzenlenen görevin kötüye kullanılması suçu, kamu görevi icra eden kişilerin görevlerinin gereklerini yerine getirmemek suretiyle işleyebilecekleri bir suç olarak düzenlenmiştir. İrtikap suçunun ve rüşvet suçunun faili de kamu görevlisidir. Rüşvet suçunda bir işi yapmak veya yapmamak için maddi çıkar elde etme saiki aranırken irtikap suçunda nüfuzun kötü niyetli olarak kullanılması yolu ile kamu görevlisinin çıkar elde etmesi esastır. Zimmet suçu zaman aşımı süresi 15 yıl olarak düzenlenmiştir. 

Zimmet Suçu Şartları Nelerdir?

Ceza hukukunda kanunsuz suç ve ceza olamayacağı ilkesi benimsenmiştir. Bu doğrultuda yasalar ile suçlar düzenlenmiş ve bunlara ilişkin tanımlar ile şartlar belirlenmiştir. Zimmet suçunun gerçekleşmesi için şu şartların bir araya gelmesi gerekir:

Suç, kamu görevlisi tarafından işlenmelidir: Herkesin faili olamayacağı, yalnızca belirli kişilerce işlenebilecek suçlara özgü suç adı verilmektedir. Zimmet suçu da TCK’de düzenlenmiş özgü suçlardan birisidir. Bu doğrultuda zimmet suçu yalnızca kamu görevlileri tarafından işlenebilir, kamu görevi icra etmeyen vatandaşların fiileri zimmet suçunu oluşturmaz.

Kamu görevlisinin, görevinden dolayı eriştiği bir malı zimmetine geçirmesi eylemi gerçekleşmelidir: Zimmet suçunun işlendiğinden söz edilebilmesi için ortada kamu görevlisinin görevi gereği erişebildiği ve zimmetine geçirdiği bir mal veya parasal değerin mevcudiyeti olmalıdır.

Kamu görevlisinin görevi dışında zilyetliğine geçirdiği mallar nedeniyle zimmet suçunun faili olamaz. Zimmet suçu, kamu görevinin icrasıyla doğrudan bağlantılıdır. Ayrıca kamu görevlisinin zimmet suçuna konu olmak üzere zilyetliğine geçirerek faydalandığı malın mutlaka görevi gereği kendisine teslim edilmiş olması gerekir. 

Zimmet suçunu oluşturan malın, kamu görevlisince kendisi veya başkasının zimmetine geçirilmesi gereklidir: Suçu gerçekleştiren fiil, kamu görevlisi tarafından görevi gereği erişim elde ettiği malın zimmete alınmasıdır. Suçun işlenmesi için bu malın veya parasal değere sahip şeyin kamu görevlisi tarafından zimmete geçirilerek adeta sahibiymiş gibi kullanılması gerekir. 

Zimmet Suçu Unsurları Nelerdir?

Bir suçun unsurları incelenirken maddi unsur ve manevi unsur olacak şekilde iki ana başlıktan söz edilir. Zimmet suçunun unsurları incelenirken de bu ayrıma gidilir. Anılan suçun maddi unsurları fail, mağdur ve fiil olarak üçe ayrılır. Fail unsurunu suçu işleyen kamu görevlisi kişi oluşturur.

Suçun mağduru doğrudan kamu idaresi ve idarenin güvenilirliğidir. Fiil unsuru ise failin görevi gereği erişiminde bulunan bir malı zimmetine geçirmesidir. Zimmet suçu taksir ile işlenebilen bir suç olmadığından, suçun manevi unsurunu failin kastı oluşturur. Fail, suçu işlemeyi istemiş olmalıdır. 

Zimmet Suçu Türleri Nelerdir?

Zimmet suçunun işlenişi itibariyle TCK’de birden fazla türü düzenlenmiştir. Zimmet suçunun cezası da işlenen suçun hangi tipteki tanıma uygun olduğuna göre değişmektedir. Anılan suçun üç farklı türü olduğundan bahsedilebilir. Bunlar sırasıyla basit zimmet, nitelikli zimmet ve kullanma zimmeti suçu olarak belirlenmiştir.

Basit zimmet suçu, ilgili suçun TCK’de düzenlenmiş en temel şekline verilen isimdir. Temel tanıma uygun şekilde işlenen zimmet suçunun cezası 5 ile 12 yıl arasında hapis cezası olarak belirlenmiştir. Nitelikli zimmet suçunda ise suçun faili olan kamu görevlisi tarafından zimmetin gizlenmesi, ortaya çıkmasının önlenmesi amaçlanarak bir takım hileli davranışların da gerçekleştirilmesi aranır. Bu halde işlenen suçun cezası, basit haldeki cezaların yüzde elli arttırılması ile bulunur. Örneğin kişi basit zimmet suçunu işlemekle 5 yıl hapis cezasına çarptırılırken aynı koşullarda nitelikli zimmet suçunu işlemesi halinde bu ceza 7,5 yıl olarak verilir. 

Son olarak kullanma zimmeti suçu, failin suçu oluşturan malı veya parasal değeri olan şeyi zimmetine geçirerek kullandıktan sonra iade etmesi olarak ifade edilir. Bu türde suçun temel halinde verilecek ceza üzerinden indirim yapılır.

Cezada yapılacak indirim oranı ise suçun işleniş biçimi, yoğunluğu ve failin kendisine sağladığı fayda gibi değişkenler gözetilerek mahkeme tarafından belirlenir. Örneğin haciz yolu ile ele geçirilmiş ve görevi gereği kendisine teslim edilmiş olan altınları, katılacağı bir düğünde takmak için zimmetine geçirip daha sonra yeniden yerine bırakan memura, kullanma zimmeti suçu işlediği gerekçesiyle indirimli şekilde ceza verilir. 

Zimmet Suçu Şikayet Süresi Nedir?

Zimmet suçu, niteliği itibari ile kamu düzenine ilişkin suçlardandır. Bu sebeple zimmet suçuna ilişkin yargılamada şikayet şartı aranmamaktadır. Başka bir deyişle zimmet suçu şikayete tabi suçlardan değildir. Suçun öğrenilmesi ile birlikte cumhuriyet savcılığı tarafından kendiliğinden soruşturma başlatılır. Zimmet suçu zaman aşımı süresi ise 15 yıl olarak düzenlenmiştir. Suçun niteliğinin kamuya olan güveni sarsması ve neticesinin ağır olmasından dolayı zaman aşımı süresi oldukça uzun tutulmuştur.

Kamu güvenilirliğini etkilemesi hasebiyle zimmet, şikayete tabi tutulmamıştır. Aynı sebeple zimmet suçunun cezası ve zaman aşımı süresi, benzer suçlar olan hırsızlıkla kıyaslandığında olabildiğince fazla tutulmuştur. Bu suçun faili olduğu iddiası ile karşılaşan kamu görevlileri ve suçun işlenmesinden mağdur olan kişiler tüm bu sebeplerle hukuki süreci yürütürken oldukça dikkatli olmalıdırlar.

Ceza hukuku, kişiyi özgürlüğünden etme potansiyeli taşıdığından işin şansa bırakılmayarak uzman desteğine başvurulması gereken bir alandır. Bu sebeple ceza hukuku alanında uzman desteği veren Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi ile iletişime geçebilirsiniz.